Gevoelige kennisgebieden
Een risicoanalyse start met nauwkeurig in kaart brengen welke kennisgebieden in uw organisatie ‘gevoelig’ zijn. Als graadmeter kunt u hierbij de vraag stellen of door ongewenste kennisoverdracht de nationale veiligheid in het geding komt.
Denk bij gevoelige kennisgebieden bijvoorbeeld aan:
- Dual Use kennis; kennis over goederen, software en technologie die gebruikt kunnen worden voor civiele doeleinden, maar die tegelijkertijd militaire toepassingen kunnen hebben. Dat betekent dat ze kunnen bijdragen aan de productie of verspreiding van massavernietigingswapens zoals kernwapens, chemische strijdgassen of biologische wapens. Voor dual use technologieën gelden strenge exportregels (zie volgende alinea).
- Kennisgebieden waarin Nederland een unieke positie heeft, maar ook de ‘kroonjuwelen’ van uw instelling: kennisgebieden waarop uw instelling een reputatie heeft opgebouwd en internationaal als excellent bekend staat.
- Kennisgebieden waar kennis belangrijk is voor nationale vitale processen zoals internet, gasproductie en transport.
- Kennisgebieden waar Nederland een sterk afhankelijke positie heeft vanwege een gebrek aan eigen bruikbare alternatieven.
Strenge exportregels
Vanuit de EU is er een dual-use verordening met strikte regels als het gaat om de uit- of doorvoer van zulke kennis en technologie. De EU beheert ook een lijst met dual-use producten en technologie. De Nederlandse overheid gebruikt deze lijst voor exportcontroles.
Wilt u iets exporteren dat op deze lijst staat? Dan heeft u een vergunning nodig – soms ook voor export naar landen binnen de EU. Wilt u weten hoe uw als kennisinstelling hiervoor interne compliance procedures kunt inrichten? Hiervoor is een EU-aanbeveling beschikbaar. Ook de Centrale dienst voor in- en uitvoer (CDIU) van de Douane kan u hier meer informatie over geven.
Blijf alert
De hierboven besproken EU-lijst omvat niet alle gevoelige kennisgebieden. Zo staat kennis over kunstmatige intelligentie, geavanceerde robotica en kwantumtechnologie hier niet op. Toch moet u deze kennisgebieden als gevoelig aanmerken als door export de nationale veiligheid in het geding kan komen.
Ook kan het zo zijn dat producten waarvan u het niet verwacht tóch onder de dual-use regels vallen. Bovendien is het begrip ‘export’ breed. Het gaat hier om alle vormen van overdracht, dus ook e-mail en clouddiensten vallen hieronder.
Kortom, blijf alert op welke kennis – en hoe – u exporteert. U bent als kennisinstelling zelf verantwoordelijk voor het naleven van de exportregels.
Fundamenteel of toegepast?
De bovengenoemde exportregels gelden niet voor kennis voortkomend uit fundamenteel wetenschappelijk onderzoek, wél voor toegepast onderzoek. Maar waar loopt de grens tussen deze twee vormen van wetenschap?
Om u hierbij te helpen kunt u de Technology Readiness Level (TRL)-methodiek gebruiken. Hiermee bepaalt u in welk stadium de ontwikkeling van een innovatie is. Zet bijvoorbeeld de TRL-tool van de Canadese overheid in; deze is ook goed toepasbaar voor de situatie in de EU.
Een betrouwbare manier om te bepalen of er sprake is van fundamenteel onderzoek is door te kijken wie de financier van een onderzoeksproject is. Als dat een bedrijf is, is de kans groot dat het onderzoek gericht is op commerciële ontwikkeling. De onderzoeksresultaten vallen dan waarschijnlijk niet binnen de grenzen van fundamenteel onderzoek en exportcontrole is mogelijk van toepassing.
Publieke domein
Bevindt de kennis die u wil exporteren zich al ‘in het publieke domein’? Dan is de kennis toegankelijk voor iedereen en daarom niet onderhevig aan de regels van de exportcontrole. Voorbeelden van dergelijke kennis zijn klassieke regeltechniek en aerodynamica.
De eindgebruiker van kennis of technologie is een belangrijke factor in uw risicoanalyse. Deze kunt u namelijk een eindgebruikersverklaring (end user statement) laten tekenen. Hierin staat dat de goederen alleen voor civiele doeleinden gebruikt worden.
Twijfel of vragen?
Als u twijfels of vragen heeft over kennisexport kunt u contact opnemen met de Centrale Dienst voor In- en Uitvoer (CDIU). Hier kunt u ook een indelingsverzoek indienen als u niet zeker weet of de kennis of technologie die u wil exporteren onder de dual-use wetgeving vallen. De CDIU en het ministerie van Buitenlandse Zaken maken een risicoanalyse van iedere vergunningsaanvraag.